پس از فیلتر تلگرام، پیامرسانهای متعددی با قابلیت‌های مختلف راه‌اندازی شدند و حتی دولت نیز از آن‌ها حمایت‌های ویژه‌ای را انجام داد، اما کاربران از آن‌ها استقبال خوبی را همانند تلگرام انجام ندادند. در ادامه دلایل این موضوع را بررسی می‌کنیم.از سال گذشته پس از فیلترینگ تلگرام کاربران زیادی به استفاده از پیام رسان های داخلی ترغیب شدند، اما سرویس‌دهی نامناسب این اپلیکیشن‌ها، نارضایتی کاربران را به همراه داشت.
اما این دلیل قانع‌کننده‌ای برای مورد استقبال قرار نگرفتن این پیام رسانها محسوب نمی‌شود؛ زیرا تمامی پیام رسان‌هایی که امروزه مورد استقبال قرار می‌گیرند از جمله تلگرام نیز در ابتدا با مشکل سرویس‌دهی مواجه بودند و به مرور زمان توانستند به جایگاه فعلی دست پیدا کنند. با نگاهی دقیق‌تر متوجه می‌شویم که عوامل دیگری برای این موضوع وجود دارد که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
حمایت از پیام رسان های داخلی
شورای عالی فضای مجازی برای پیشرفت پیام رسان های داخلی و ساماندهی پیام رسان های خارجی سیاست‌ها و برنامه‌های مختلفی را تصویب کرد و روند اجرای مستمر این مصوبه‌ها را تحت نظر داشت. تاکنون برخی از وظایفی که برای دستگاه‌های مختفلی چون وزارت ارتباطات و صداوسیما تعیین شده بود اجرا شده است، اما سایر مصوبه‌ها نظیر آیین‌نامه اعطای مجوز و نظارت بر عملکرد پیام رسان‌های اجتماعی تاکنون اجرا نشده است. بدون شک این مصوبه‌ها می‌توانست فرایند ساماندهی پیام رسان‌های اجتماعی را با سرعت بیشتری به سرانجام برساند.
بر اساس سندی که از سوی شورای عالی فضای مجازی برای حمایت از پیام رسان های داخلی تصویب شد، برای هر یک از دستگاه‌ها وظایف مختلفی تعیین شد تا مواردی چون اعطای مجوز فعالیت به پیام رسان‌های داخلی و خارجی، نظارت بر آن‌ها، ارائه زمینه‌های زیرساختی، فنی، تسهیلاتی، ارائه خدمات الکترونیکی، دولت الکترونیک، خدمات بانکی، کاهش هزینه‌های مصرف پهنای باند، ارائه زیرساخت‌های شبکه‌ای، ذخیره‌سازی و امنیتی را برای پیام رسان های داخلی انجام دهند تا این پیام رسانها بتوانند با نمونه‌های خارجی به خوبی رقابت کنند.
دلایل استقبال نکردن از پیام رسان های داخلی
بسیاری از کارشناسان، استقبال نکردن مردم از پیام رسان های داخلی را به مسائل زیر مرتبط می‌دانند:
- تاثیر فیلترینگ و مسدود نشدن تلگرام به طور کامل و وجود تلگرام طلایی و هاتگرام
- برخوردار نبودن پیام رسانها از ساختار مناسب در طراحی و پیاده‌سازی نرم افزار
- اجرا نشدن کامل مصوبه‌های شورای عالی فضای مجازی
- تاثیر نداشتن تجربه و تخصص در ارائه خدمات
- اعتماد نکردن کاربران
اعتماد نکردن کاربران
این کارشناسان بر این باورند که اعتماد نکردن کاربران به پیام رسان های داخلی باعث شد تا از آن‌ها آنگونه که باید استقبال نشده است و کاربران به حفظ حریم خصوصی در این پیام رسانها اطمینان ندارند. بسیاری از کاربران برای ورود به یک پیام رسان، اعتماد داشتن به آن را ملاک اصلی می‌دانند تا بتوانند پیام‌ها و تصاویر مورد نظر خود را با خیال راحت به اشتراک بگذارند، اما اگر حس امنیت در آن‌ها وجود نداشته باشد به سراغ پیام رسان دیگری می‌روند. حتی شورای عالی فضای مجازی برای اعتمادسازی و صیانت از حریم خصوصی افراد در پیام رسان های داخلی نیز مصوبه‌هایی را به دستگاه‌های مخلف ابلاغ کرد. در همین رابطه رهبر انقلاب نیز بر حفظ امنیت حریم داخلی افراد در فضای مجازی تاکید داشت و عنوان کرد تعرض به حریم شخصی افراد، حرام شرعی محسوب می‌شود.
کاربران نیز باید آگاه باشند که اگر در زمان استفاده از پیام رسان های داخلی متوجه شدند که اطلاعات آن‌ها بدون اجازه توسط افراد منتشر می‌شود یا مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرد، می‌توانند به مراجع قانونی مراجعه و از حقوق خودشان دفاع کنند، اما متاسفانه کاربران بر این باورند که پیام رسانها قانونی عمل نمی‌کنند و حتی مراجعی برای رسیدگی به شکایت آن‌ها وجود ندارد. از سویی پیام رسانها نیز باید بدانند که یکی از اصول پیشرفت و مشتری‌مداری جلب اعتماد کاربران است.
در همین رابطه شورای عالی فضای مجازی بر اساس سند الزام‌های شبکه ملی اطلاعات، مدیریت و امنیت فضای مجازی بر ساماندهی فضای مجازی کشور تمرکز کرده است. در این طرح مواردی چون امنیت کاربر، امنیت سرور و امنیت ارتباطات مورد توجه قرار گرفته‌اند؛ چرا که هک اطلاعاتی، زیر پا گذاشتن حریم خصوصی افراد و انتشار اطلاعات باعث می‌شود بسیاری از افراد به ناامنی روانی و اجتماعی دچار شوند.
تامین نیازها
وزارت ارتباطات طبق مصوبه‌ای که شورای عالی فضای مجازی تصویب کرد، موظف بود حمایت‌هایی از جمله زیرساخت‌های شبکه‌ای، ذخیره‌سازی و امنیتی و کاهش هزینه‌های مصرف پهنای باند را برای پیام رسان های داخلی انجام دهد. پیام رسانها نیز می‌بایست ساختار نرم افزاری و قابلیت‌های پیام رسانی را برای خودشان فراهم می‌کردند. البته باید توجه داشته باشیم که تامین تمامی نیازهای پیام رسان های داخلی زمان‌بر خواهد بود.
در حال حاضر پیام رسان های داخلی برای تامین نیازمندی‌ها و آماده‌سازی‌های خود با مشکل روبه‌رو هستند و نمی‌توانند خدمات مناسبی بر اساس خواسته کاربران را فراهم کنند. از سویی کاربران از این پیام رسانها انتظارهایی در حد و اندازه تلگرام دارند که در مدت کوتاهی نمی‌توان به این خواسته‌ها رسید؛ چرا که پیام رسان تلگرام نیز به یک‌باره به جایگاه فعلی خود نرسیده و در ابتدا با توانمندی‌هایی به مراتب کمتر از شرایط فعلی کار خود را شروع کرده بود. از این رو باید به پیام رسان‌های داخلی فرصت داد، هرچند آن‌ها تا اینجای کار نیز با پیشرفت‌های خوبی همراه بودند.
ساختار
از جمله عواملی که پیام رسان را به یک پلتفرم محبوب تبدیل می‌کند می‌توان به شکل ظاهری، سرعت بالا در پیام رسانی، پشتیبانی از انواع فرمت‌های فایل، ایجاد گروه و تبادل‌های مالی اشاره کرد. در حال حاضر نیز برخی از پیام رسان های داخلی توانسته‌اند برخی از این قابلیت‌ها را برای کاربران خود ارائه کنند، اما این‌که بخواهیم آن‌ها را با پیام رسانی مانند تلگرام که پس از ۵ سال به این جایگاه رسیده است، مقایسه کنیم، غیر منطقی است. پیام رسان های داخلی در بازه زمانی یک‌ساله به این جایگاه رسیده‌اند و تا جایگاه اصلی خود فاصله دارند.
علاوه بر آن، در ایران برای ارائه خدمات ویژه در زمینه پیام رسانها تخصص و تجربه مناسب وجود ندارد و به همین دلیل پیام رسانها نتوانستند به موفق چشمگیری برسند. تلگرام و سایر پیام رسان های خارجی چند سالی در ایران فعال بودند و انتظارهای کاربران بر اساس قابلیت‌های این پیام رسان سنجیده می‌شود. به همین دلیل پس از مسدودسازی تلگرام و مهاجرت کاربران به سمت پیام رسان های داخلی، انتظارهای کاربران تامین نشد و استقبال مناسبی صورت نگرفت. کارشناسان بر این باورند که باید چند سال قبل از مسدودسازی تلگرام، فضای رشد پیام رسان های داخلی فراهم می‌شد تا پیام رسانها بر اساس انتظارهای کاربران شکل می‌گرفتند.
فیلترینگ تلگرام
بدون شک با فیلتر شدن تلگرام، انحصار از پیام رسان های خارجی برداشته شد و این اقدام برای پیام رسان های داخلی مناسب بود؛ زیرا پیام رسان های داخلی پس از رفع انحصار با جدیت بیشتری فعالیت خودشان را ادامه دادند و برای ارائه خدمات بهتر زیرساخت‌ها و قابلیت‌های آن‌ها تقویت شد. در همین زمان کاربران زیادی از تلگرام به نمونه‌های داخلی مهاجرت کردند. حتی بر اساس مصوبه‌های شورای عالی فضای مجازی، برای پیشرفت پیام رسانها حمایت همه جانبه‌ای انجام شد.
البته شورای عالی فضای مجازی برای مسدودسازی کامل فعالیت تلگرام تاکید کرده بود، اما نسخه‌های غیررسمی تلگرام همچنان فعالیت می‌کردند و مردم نیز برای ورود به نسخه اصلی تلگرام به استفاده از فیلترشکن‌ها ترغیب شدند و دوره بازگشت کاربران از پیام رسان های داخلی به سمت تلگرام شروع شد. به این ترتیب با اجرا نشدن فیلترینگ تلگرام به طور کامل و کنترل نکردن فیلترشکن‌ها، تعداد کاربران پیام رسان های داخلی با ریزش شدیدی مواجه شد.
فعالیت هاتگرام و طلاگرام
متخصصات داخلی با هدف اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی پوسته‌های غیر رسمی تلگرام را طراحی کردند. البته در ابتدا هدف اصلی طراحی آن‌ها کاهش فشار به کاربران داخلی بود که فرصت خوبی را برای سرویس‌های پیام رسان های داخلی به وجود آورد. گفتنی است طراحی هاتگرام و طلاگرام به قبل از فیلترینگ تلگرام برمی‌گردد. پیام رسان های داخلی در آن زمان نتوانستند همگام با نیاز کاربران حرکت کنند و با یکدیگر رقابت غیرمنطقی را شروع کردند که به آن‌ها آسیب رساند و کاربران برای رسیدن به تلگرام از نسخه‌های غیر رسمی تلگرام همچون هاتگرام و طلاگرام استفاده کردند.
امروزه بسیاری از کشورهای جهان برای ارائه خدمات پیام رسانی از پیام رسان های بومی استفاده می‌کنند تا اطلاعات و حریم شخصی افراد حفظ شود. به همین دلیل امیدواریم پیام رسان های داخلی کشورمان نیز بر اساس مصوبه‌های شورای عالی فضای مجازی به رشد لازم برسند تا شرایط به گونه‌ای پیش برود که کاربران با میل باطنی به استفاده از پیام رسان های داخلی ترغیب شوند نه با زور و اجبار!
نظرات کاربران