معماری آسمانی در قرن بیست و یکم

چه به دلیل وفاداری خالصانه و باور دینی و چه به دلایل دیگر هیچ شکی نیست که سازمان‌های مذهبی با فراهم آوری بودجه و امکانات لازم و توجه به الهامات قلبی‌شان برخی از تاثیرگذارترین سازه‌های مذهبی جهان را بنیان نهاده‌اند. در ادامه مطلب نگاهی خواهیم انداخت به ۵ طرح برگزیده برای عبادتگاه‌ها و اماکن مذهبی که اخیرا به اجرا درآمده‌اند. در این سفر همراه ما باشید.

در جستجویی میان اوراق و اسناد تاریخی مثال‌های متعددی را در این رابطه می‌توان یافت اما در این مجال تمرکز عمده ما روی کارهای برجسته‌ای است که در سال‌های اخیر به اجرا در آمده و هنر و طراحی مدرن را نیز به معماری کلاسیک این گونه اماکن افزوده‌اند. حتی در برخی از موارد پا را فراتر نهاده و تا اندازه‌ای تکنولوژی مدرن را نیز تاب آورده‌اند. در این مطلب تعصبی روی هیچ باور مذهبی و اعتقاد دینی خاصی وجود نداشته و تنها ملاک انتخاب، طراحی بنا، مفاهیم به کار رفته در ساخت آن، فرآیند کار و پیشرفت طرح تا تبدیل آن به یک سازه کامل مد نظر قرار داشته است.

نمازخانه اسقف ادوارد کینگ

برگزیدن این نام برای این نمازخانه کوچک در واقع ادای دینی به اسقف ادوارد کینگ و زحمات او در زمینه تاسیس کالج علوم الهی در انگلستان است. طراحی این صومعه توسط Niall McLaughlin صورت گرفته که یک موسسه طراحی و معماری واقع در لندن است. این نمازخانه در اصل یک دانشکده مذهبی و علوم دینی و همچنین یک سازمان مذهبی ویژه راهبه‌های تارک دنیا است که در اکسفورد شایر در کشور انگلستان واقع شده است.

نمای بیرونی این ساختمان بیضوی شکل و سنگی بوده و فرمی دندانه دندانه دارد. این نما بوضوح چالش پیش روی سنگ‌تراشان و بنایان این ساختمان را نشان می‌دهد. محوطه داخلی این کلیسا به گونه‌ای طراحی شده که فضای کافی برای قرار دادن نیمکت‌هایی با ظرفیت ۱۲۰ نفر را داشته باشد. همچنین فضاهای متعددی برای گوشه نشینی و خلوت راهبه‌ها تعبیه شده است.

در کل این بنا سعی در اثبات خود به عنوان یک کلیسای مدرن داشته و حتی از فناوری‌های روز در بخشی از قسمت‌های آن استفاده شده است. از آن جمله می‌توان به گرم کننده‌های قسمت‌های تحتانی، تهویه مطبوع، پنجره‌هایی که به صورت خودکار باز می‌شوند و سایبان‌های خورشیدی اشاره کرد. در بازسازی و مرمت این کلیسا از الوارهای تازه و سنگ‌های طبیعی بهره برده شده است. طراحی این بنا جزء فهرست نامزدهای دریافت جایزه استرلینگ (جایزه معماری برتر کشور انگلستان) سال ۲۰۱۳ قرار داشت.

کلیسای ونسدورف (Wundsurf)

کلیسای پیشرو و سالن چند منظوره‌ای که توسط گرفتGRAFT (موسسه طراحی و معماری ثبت شده در لس آنجلس که دفاتری در این شهر، برلین و پکن دارد) طراحی شده در اصل حاوی مفهومی جاه طلبانه و رویایی برای قلمروی ونسدورف در کشور آلمان است. محلی که قرار است این کلیسا در آن بنا شود به عنوان مقر فرماندهی ارتش روسیه تا زمان خاتمه جنگ سرد مورد استفاده قرار داشت. تا پیش از فروافتادن دیوار آهنی مقر فرماندهی روسیه در آلمان اشغال شده قلمرو گسترده‌ای را شامل می‌شد که در حوالی ناحیه ونسدورف قرار داشت. برای دهه‌ها این زمین‌ها بی‌استفاده باقی ماند اما طبیعت چشم‌اندازی بینظیر برای این نقطه رقم زده که کاملا برای احداث یک بنای چند منظوره مناسب است.

GRAFT در یک مسابقه که برای طراحی یک کلیسای جدید در ناحیه ونسدورف برپا شده بود برنده شد. در واقع این شرکت به دلیل توجه گسترده به دیگر موارد کاربرد این عبادتگاه موفق به گرفتن این پروژه شد چرا که طراحی بنا به گونه‌ای است که می‌توان از آن به عنوان سالن اپرا یا محل همایش‌ها نیز استفاده نمود. طرح کلی این ساختمان اشکال گوناگون هندسی است که در یکدیگر ادغام شده و یک شکل واحد را پدید آورده‌اند. یک سری مکانیسم‌های مخفی در قسمت کف این سازه قرار داده شده که با فشردن یک دکمه فضای کلیسا را به محلی برای نمایش یا اجرای برنامه تبدیل می‌کنند.

افسوس که طرح کلیسای ونسدورف هنوز در مرحله مفهومی باقی مانده و به اجرا درنیامده است.

مسجد سانجاکلار (Sancaklar) در ترکیه

معمار این بنا امره آرولات (Emre Arolat) در طراحی آن به شیوه‌ای عمل کرده که معماری آن به هیچ روی به معماری آشنای مساجد باستانی که در اطراف دیوارهای شهر استانبول قرار گرفته‌اند شباهت ندارد. در واقع مکان قرار گیری آن که در فضای زیرزمینی است این مسجد را به نمونه‌ای نادر از نوع خود بدل کرده به طوری که عنوان تنها مسجد زیرزمینی جهان را به خود اختصاص داده است.

مسجد سانجاکلار که در مرغزاری سرسبز قرار گرفته از بیرون تنها به سایبانی گسترده شباهت دارد. در واقع این سایبان تنها عنصر معماری این بنا است که از قسمت بیرونی قابل مشاهده است. این بنا فاقد گنبد بوده و مناره آن هم شبیه به مناره‌هایی که می‌شناسید نیست. با عبور از حیاط فوقانی به محل ورودی مسجد که در قسمت زیرین قرار گرفته نزدیک می‌شوید. قسمت داخلی این مسجد با سنگ‌های اسپارتان تزئین شده که زیر درخشش انوار خورشید جلوه زیبایی به خود می‌گیرند. نحوه چینش سنگ‌ها بسیار برجسته و درخشان بوده و به طور کلی این بنا را به چشم انداز مذهبی در خور توجه در این ناحیه تبدیل نموده است. مساحت این بنا ۱٫۲۰۰ متر مربع بوده و طراح آن عناصر اسلامی و معماری عثمانی را با جلوه‌هایی از هنر مدرن در هم آمیخته و دست به ساختارشکنی آگاهانه زده است. این بنا ارزش یک بار بازدید را دارد.

کلیسای مقوایی در ناحیه Christchurch

در فوریه سال ۲۰۱۱ زلزله شدیدی بزرگ‌ترین شهر جزیره جنوبی نیوزلند یعنی ناحیه Christchurch را به شدت لرزاند و خسارات گسترده‌ای به این شهر وارد نمود. یکی از ساختمان‌هایی که در اثر این حادثه به شدت صدمه دید کلیسای انگلیکن واقع در این ناحیه بود که در نتیجه این صدمات به طور کامل تخریب شد. مقامات محلی در صدد جمع آوری سرمایه برای احیای مجدد این کلیسا برآمدند و این بار مسئولیت ساخت مجدد آن به عهده شیگرو بن (Shigeru Ban) معمار ژاپنی گذاشته شد که به عنوان معمار مصیبت نیز شناخته می‌شود.

بن این طرح را در قالب یک طرح عام‌المنفعه و با هزینه اندک پذیرفت. طرحی که بن برای این کلیسا در نظر گرفت سازه‌ای بود ساخته شده از ۹۸ لوله مقوایی که هر کدام ۶٫۱ متر بلندی و ۱٫۱۰۰ پاوند وزن داشتند. البته این لوله‌های مقوایی بخشی از مصالح به کار رفته بوده و معمار در کنار آن از الوار و فولاد نیز بهره جسته است. اسکلت کلی کار به فرم A اوده و سقف بنا از جنس پلی کربن است. در کنار اینها از ۸ کانتینر کشتی برای پشتیبانی از دیوارها بهره برده شده. البته این لوله‌های مقوایی توسط میله‌های چوبی که با مواد ضدرطوبت و ضد آتش عایق شده‌ مستحکم‌تر گردیده‌اند. به علاوه شیشه‌های رنگی به کار رفته در آن جلوه‌ای بی‌نظیر به این سازه بخشیده است.

کلیسایی از جنس تیتانیوم

کلیسای جامع انوار شمالی (Northern Lights) در ناحیه آلتا در کشور نروژ واقع شده و عنوان دورترین و شمالی‌ترین نمونه بناهای فهرست ما را به خود اختصاص داده است. این کلیسا که در ۵۰۰ کیلومتری مدار منجمد شمالی قرار گرفته به دلیل سرمای شدید و کشنده هوا در این منقطه، ظاهری چشم گیر و کاملا متفاوت به خود گرفته است.

این کلیسای زیبا و در نوع خود عجیب توسط اشمیت همر لسن (Schmidt Hammer Lassen) طراحی شده. در واقع طرح این کلیسا طرح برگزیده و برنده مسابقه‌ای است که به منظور طراحی کلیسایی جدید در این ناحیه برگزار شده بود. وسعت این کلیسا ۱٫۹۱۷ متر مربع بوده و گنجایش ۳۵۰ نفر را داراست. ظاهر غیر متعارف آن با ورقه‌های تیتانیومی مزین شده که از نظر هزینه بودجه بیشتری را می‌طلبید اما در عین حال مزایای استفاده از آن به مراتب بالاتر بوده و در کنار آن همخوانی بیشتری با محیط اطراف ایجاد نموده است.

از نظر کلی قاعدتا چنین فهرست کوتاهی از عبادتگاه‌ها و مراکز مذهبی و دینی ادعای جامعیت ندارد. بنابراین اگر ساختمان یا سازه خاصی در این زمینه توجه شما را به خود جلب نموده آن را به ما هم معرفی کنید.