پول ضدتورمی، ابزاری برای ذخیرهٔ ارزش و راهکاری برای در امان ماندن از تورم؛ اینها همه اصطلاحاتی هستند که برای توصیف بیت کوین به کار گرفته می‌شوند. اما چه پدیده‌ای باعث می‌شود که بیت کوین در برابر تورم مقاوم باشد؟ سازوکار شبکهٔ بیت کوین برای در امان ماندن از تورم در بلندمدت چیست؟ پاسخ این سؤالات در هاوینگ یا نصف‌شدن پاداش استخراج بلاک‌های بیت کوین نهفته است. در این مقاله می‌خواهیم با این پدیده که یکی از مهم‌ترین اصطلاحات ارز دیجیتال است، اثرات آن بر شبکه و قیمت بیت کوین، تاریخچهٔ آن و هاوینگ در رمزارزهای غیر از بیت کوین آشنا شویم.
هاوینگ چیست؟
هاوینگ یا هالوینگ (halving) در لغت به‌معنی «نصف‌شدن» است؛ اما این کلمه در شبکه بیت کوین معنایی بیش از این با خود به همراه دارد. هاوینگ یک اتفاقِ از پیش برنامه‌ریزی‌شده در پروتکل بیت کوین است که بعد از استخراج هر ۲۱۰ هزار بلاک یا تقریباً هر چهار سال یک بار اتفاق می‌افتد. در رویداد هاوینگ بیت کوین، پاداشی که ماینرها برای استخراج هر بلاک دریافت می‌کنند نصف می‌شود. با نصف‌شدن پاداش بلاک‌ها، بیت کوین‌های کمتری تولید شده و تورم BTC کاهش می‌یابد.
هاوینگ چگونه اتفاق می‌افتد؟
در شبکهٔ بیت کوین از فناوری زیرساختی بلاکچین استفاده شده است. بلاکچین زنجیره‌ای به‌هم‌پیوسته از بلاک‌ها است و هر بلاک حاوی اطلاعات تراکنش‌ها است. وظیفهٔ تولید این بلاک‌ها و تایید تراکنش‌ها، برعهدهٔ ماینرهاست. ماینرها افرادی هستند که قدرت پردازش دستگاه‌های استخراج خود را در اختیار شبکه قرار می‌دهند تا ضمن پردازش تراکنش‌ها و تامین امنیت شبکه، پاداشی نیز دریافت کنند.
پاداش دریافتی ماینرها به دو بخش تقسیم می‌شود؛ کارمزد تراکنش‌ها و پاداش استخراج بلاک. بخشی که در پدیدهٔ هاوینگ با آن سروکار داریم، پاداش استخراج بلاک است.
در روزهای ابتدایی پیدایش بیت کوین، این پاداش ۵۰ BTC بود. یعنی با ایجاد شدن هر بلاک، ۵۰ واحد بیت کوین جدید تولید شده و به ماینری که بلاک را استخراج کرده تعلق می‌گرفت. این روند تنها تا بلاک شماره ۲۱۰ هزار (سال ۲۰۱۲) ادامه داشت. در این بلاک، اولین هاوینگ بیت کوین رخ داده و پاداشی که از استخراج هر بلاک به ماینر تعلق می‌گرفت نصف شده و به ۲۵ بیت کوین رسید. این روند که هر ۲۱۰ هزار بلاک یک بار تکرار می‌شود، از ابتدا در کد بیت کوین برنامه‌ریزی شده است. هوینگ بیت کوین تا جایی ادامه خواهد داشت که دیگر هیچ بیت کوینی برای استخراج باقی نماند.
چرا هاوینگ بیت کوین اتفاق می‌افتد؟
بسیاری از افراد از مکانیزم عرضهٔ ارزهای فیات ناآگاه هستند. برخی تصور می‌کنند که هر مقدار ارز فیات که به‌صورت فیزیکی یا دیجیتالی ضرب می‌شود، داری پشتوانهٔ طلا است؛ اما واقعیت این است این پول‌ها بی‌حدوحصر چاپ می‌شوند و هیچ محدودیتی در عرضهٔ آنها وجود ندارد.
برای مثال، از سال ۱۹۷۱ که نیکسون، رئیس جمهور وقت آمریکا، قرارداد برتون وودز را ملغی کرد، پشتوانهٔ طلا برای دلار از میان برداشته شد. در آن سال قیمت هر اونس طلا معادل ۳۵ دلار بود. اما بعد از این اقدام نیکسون، به اندازه‌ای دلارِ بی‌پشتوانه چاپ شده است که بعد از ۵۰ سال قیمت هر اونس طلا با رشد ۵٬۷۰۰ درصدی به حدود ۲٬۰۰۰ دلار رسیده است. این تورم چشمگیر کمابیش در سایر ارزهای فیات هم دیده می‌شود و دلیل عمدهٔ آن چاپ پول است. جالب است بدانید که بیش از ۲۰ درصد از کل دلارهای در گردش، در سال ۲۰۲۰ و بعد از رکود اقتصادی ناشی از کووید ۱۹ چاپ شده است!
عرضهٔ نامحدود و کنترل عرضه توسط یک نهاد، یکی از بزرگترین ایرادات سیستم فیات است و یکی از مهم‌ترین اهداف بیت کوین، برطرف‌کردن همین مشکل است. دلیل اصلی هاوینگ بیت کوین و نصف شدن پاداش بلاک‌ها در شبکه، کنترل عرضه است. اما چگونه؟
تصور کنید هاوینگ بیت کوین اتفاق نمی‌افتاد و پاداش ۵۰ بیت کوینی برای استخراج هر بلاک تا ابد ادامه پیدا می‌کرد. در این صورت تعداد بیت کوین‌های در چرخه به‌صورت نامحدود افزایش پیدا می‌کرد و همانند سیستم فیات، تورم گریبان بیت کوین را هم می‌گرفت. اما وقتی هر چهار سال یک بار پاداش استخراج نصف می‌شود، رفته‌رفته سرعت عرضهٔ بیت کوین کمتر می‌شود، تا جایی که مقدار عرضهٔ جدید به‌کلی به صفر برسد. به این ترتیب، عرضه نهایی بیت کوین به ۲۱ میلیون واحد رسیده و هرگز بیشتر از این عدد نخواهد شد. این دقیقاً برعکس مکانیزم عرضهٔ نامحدود در ارزهای فیات است.
هاوینگ، هوینگ یا هالوینگ؛ تلفظ صحیح halving کدام است؟
تلفظ صحیح کلمهٔ halving، هَوینگ است. اما در فارسی تلفظ هاوینگ رایج‌تر و جاافتاده‌تر است. گاهی از کلمه هالوینگ هم استفاده می‌شود. اما باید توجه داشت که حرف L در halving تلفظ نمی‌شود، پس بهتر است از کلمه هالوینگ استفاده نشود، با این حال این کلمه ممکن است در برخی منابع فارسی استفاده شود.
به‌صورت کلی، هوینگ صحیح‌ترین و هاوینگ رایج‌ترین تلفظ halving در فارسی است.
تاریخچهٔ هاوینگ‌های انجام شده
اولین هاوینگ بیت کوین در نوامبر ۲۰۱۲ (آبان ۱۳۹۱) اتفاق افتاد. تا این تاریخ، پاداش استخراج هر بلاک، ۵۰ بیت کوین بود. اما بعد از این halving، پاداش نصف شده و به ۲۵ بیت کوین رسید.
در ژوییه ۲۰۱۶ (تیر ۱۳۹۵)، دومین هاوینگ بیت کوین اتفاق افتاد و پاداش استخراج هر بلاک از ۲۵ به ۱۲.۵ بیت کوین رسید. چهار سال بعد و در مه ۲۰۲۰ (اردیبهشت ۱۳۹۹)، سومین هاوینگ بیت کوین رخ داد و پاداش استخراج بلاک به ۶.۲۵ بیت کوین رسید.
تاریخ هاوینگ بعدی بیت کوین
مشخص کردن تاریخ دقیق برای هاوینگ بعدی بیت کوین کار آسانی نیست. اما می‌توان تاریخ هاوینگ بعدی را به‌صورت تقریبی تخمین زد. Halving بعدی با استخراج بلاک شماره ۸۴۰,۰۰۰ اتفاق خواهد افتاد. می‌دانیم که استخراج هر بلاک بیت کوین به‌صورت میانگین ۱۰ دقیقه زمان می‌برد. با یک محاسبهٔ تقریبی می‌توان گفت که هاوینگ چهارم بیت کوین در روزهای پایانی آوریل ۲۰۲۴ (اوایل اردیبهشت ۱۴۰۳) اتفاق می‌افتد. از طریق این لینک می‌توانید شمارش معکوس تا هاوینگ بعدی را مشاهده کنید.
چند هاوینگ دیگر در پیشِ‌رو داریم؟
همان طور که گفته شد، هاوینگ بیت کوین تقریبا هر ۴ سال یک بار اتفاق می‌افتد. هالوینگ تا زمانی اتفاق می‌افتد که پاداش هر بلاک به کمتر از یک ساتوشی برسد (هر ساتوشی، یک صد‌میلیونم بیت کوین است). طبق محاسبات انجام‌شده می‌دانیم که آخرین بیت کوین کامل (کوین شماره ۲۰,۹۹۹,۹۹۹) در حدود سال ۲۱۴۰ میلادی (سال ۱۵۱۹ شمسی) استخراج می‌شود. این اتفاق در سی‌وسومین (۳۳) هاوینگ بیت کوین رخ خواهد داد. بنابراین، با احتساب هاوینگ پیشِ‌رو در سال ۲۰۲۴، ۳۰ هاوینگ دیگر در شبکه بیت کوین رخ خواهد داد.
بعد از استخراج همه بیت کوین‌ها چه می‌شود؟
تاکنون ۱۹٬۶۲۰٬۱۵۰ بیت کوین استخراج شده است که معادل ۹۳ درصد از سقف عرضه ۲۱ میلیون واحدی این ارز دیجیتال است. این یعنی برای حدود ۱۱۶ سال آینده کمتر از ۱.۴میلیون بیت کوین قابل‌استخراج باقی مانده است. همان طور که متوجه شدید، پاداش ماینرها هر ۴ سال یک بار نصف می‌شود و این فشار ممکن است در طول زمان شرایط را طوری تغییر دهد که هزینه لازم برای استخراج بیت کوین کمتر از پاداشی باشد که به ازای تایید هر بلاک در نهایت نصیب ماینرها می‌شود.
با این حال، ماینرها جدای از پاداش استخراج هر بلاک، از محل کارمزد تراکنش‌ها که کاربران پرداخت می‌کنند نیز درآمد دارند. این کارمزد می‌تواند به‌مرور زمان افزایش یابد و در صورتی که تقاضا برای بیت کوین همچنان زیاد باشد، ممکن است کاهش یا حتی حذف پاداش استخراج بلاک در طولانی‌مدت را جبران و انگیزه لازم برای ماینرها جهت حفظ امنیت شبکه را تامین کند. البته عواملی مثل رشد قیمت بیت کوین طی دهه‌های آینده، تحول تجهیزات مورد استفاده در ماینینگ و به‌روزرسانی‌های شبکه بیت کوین روی اتفاقی که در نهایت برای این ارز دیجیتال رخ خواهد داد، تاثیر مستقیم دارد.
چرا فاصله واقعی بین هاوینگ‌ها کمتر از چهار سال است؟
همان طور که گفته شد، شبکهٔ بیت کوین به گونه‌ای برنامه‌ریزی شده است که هر بلاک آن در ۱۰ دقیقه استخراج شود. اگر این برنامه‌ریزی به‌صورت دقیق عملی شود، استخراج ۲۱۰ هزار بلاک ۳ سال و ۳۶۳ روز و ۸ ساعت، یا تقریباً ۴ سال طول می‌کشد. اما اگر به هاوینگ‌های گذشته نگاهی بیندازیم، متوجه خواهیم شد که هر سه هاوینگ پیشین در کمتر از چهار سال اتفاق افتاده‌اند. هاوینگ اول در سه سال و ۱۰ ماه و ۲۴ روز، هاوینگ دوم در سه سال و ۷ ماه و ۱۰ روز و هاوینگ سوم در سه سال و ۱۰ ماه و سه روز اتفاق افتاده است. دلیل این امر چیست؟
اگر با چگونگی استخراج بیت کوین آشنا باشید، حتماً این دو مفهوم به گوشتان خورده است؛ هش‌ریت و سختی شبکه.
هش‌ریت شبکه به توان پردازشی کل ماینرها گفته می‌شود. با بالارفتن هش‌ریت، بلاک‌ها با سرعت بیشتری استخراج می‌شوند و زمان استخراج هر بلاک به کمتر از ۱۰ دقیقه می‌رسد. برای کنترل این مسئله، در بلاکچین بیت کوین از مفهوم دیگری به‌نام سختی شبکه استفاده شده است. این مفهوم، میزان پیچیدگی و زمان مورد نیاز برای استخراج هر بلاک را نشان می‌دهد. سختی شبکه تقریباً هر دو هفته یک بار تنظیم می‌شود تا اگر هش ریت (Hashrate) بالا رفته باشد، سختی هم افزایش یابد تا بلاک‌ها در زمان کمتری استخراج نشوند.
تنظیم سختی همواره زمان استخراج بلاک‌ها را در حدود ۱۰ دقیقه نگه می‌دارد. اما اگر در طول دو هفته‌ای که تا تنظیم بعدی سختی باقی مانده هش‌ریت افزایش یابد، سرعت استخراج بلاک‌ها بیشتر می‌شود. با توجه به اینکه هش‌ریت بیت کوین به‌صورت تاریخی صعودی بوده است، در فواصل دو هفته‌ای میانگین زمان استخراج بلاک به کمتر از ۱۰ دقیقه کاهش یافته و هاوینگ بیت کوین کمتر از ۴ سال طول می‌کشد.
هاوینگ چه تاثیری روی قیمت دارد؟
هاوینگ بیت کوین معمولاً توجه همه فعالان صنعت کریپتو و حتی افرادی که در این حوزه فعالیت نمی‌کنند را به خود جلب می‌کند. چراکه بسیاری انتظار دارند که هاوینگ به افزایش قیمت منجر شود. با اینکه این انتظار در بلندمدت درست است و halving معمولاً به افزایش قیمت منجر می‌شود، اما واقعیت این است که ممکن است در کوتاه‌مدت شاهد نوسانات غیرمنتظره یا رنج‌زدن چندین ماههٔ قیمت باشیم.
بعد از استخراج همه بیت کوین‌ها چه می‌شود؟
تاکنون ۱۹٬۶۲۰٬۱۵۰ بیت کوین استخراج شده است که معادل ۹۳ درصد از سقف عرضه ۲۱ میلیون واحدی این ارز دیجیتال است. این یعنی برای حدود ۱۱۶ سال آینده کمتر از ۱.۴میلیون بیت کوین قابل‌استخراج باقی مانده است. همان طور که متوجه شدید، پاداش ماینرها هر ۴ سال یک بار نصف می‌شود و این فشار ممکن است در طول زمان شرایط را طوری تغییر دهد که هزینه لازم برای استخراج بیت کوین کمتر از پاداشی باشد که به ازای تایید هر بلاک در نهایت نصیب ماینرها می‌شود.
با این حال، ماینرها جدای از پاداش استخراج هر بلاک، از محل کارمزد تراکنش‌ها که کاربران پرداخت می‌کنند نیز درآمد دارند. این کارمزد می‌تواند به‌مرور زمان افزایش یابد و در صورتی که تقاضا برای بیت کوین همچنان زیاد باشد، ممکن است کاهش یا حتی حذف پاداش استخراج بلاک در طولانی‌مدت را جبران و انگیزه لازم برای ماینرها جهت حفظ امنیت شبکه را تامین کند. البته عواملی مثل رشد قیمت بیت کوین طی دهه‌های آینده، تحول تجهیزات مورد استفاده در ماینینگ و به‌روزرسانی‌های شبکه بیت کوین روی اتفاقی که در نهایت برای این ارز دیجیتال رخ خواهد داد، تاثیر مستقیم دارد.
چرا فاصله واقعی بین هاوینگ‌ها کمتر از چهار سال است؟
همان طور که گفته شد، شبکهٔ بیت کوین به گونه‌ای برنامه‌ریزی شده است که هر بلاک آن در ۱۰ دقیقه استخراج شود. اگر این برنامه‌ریزی به‌صورت دقیق عملی شود، استخراج ۲۱۰ هزار بلاک ۳ سال و ۳۶۳ روز و ۸ ساعت، یا تقریباً ۴ سال طول می‌کشد. اما اگر به هاوینگ‌های گذشته نگاهی بیندازیم، متوجه خواهیم شد که هر سه هاوینگ پیشین در کمتر از چهار سال اتفاق افتاده‌اند. هاوینگ اول در سه سال و ۱۰ ماه و ۲۴ روز، هاوینگ دوم در سه سال و ۷ ماه و ۱۰ روز و هاوینگ سوم در سه سال و ۱۰ ماه و سه روز اتفاق افتاده است. دلیل این امر چیست؟
اگر با چگونگی استخراج بیت کوین آشنا باشید، حتماً این دو مفهوم به گوشتان خورده است؛ هش‌ریت و سختی شبکه.
هش‌ریت شبکه به توان پردازشی کل ماینرها گفته می‌شود. با بالارفتن هش‌ریت، بلاک‌ها با سرعت بیشتری استخراج می‌شوند و زمان استخراج هر بلاک به کمتر از ۱۰ دقیقه می‌رسد. برای کنترل این مسئله، در بلاکچین بیت کوین از مفهوم دیگری به‌نام سختی شبکه استفاده شده است. این مفهوم، میزان پیچیدگی و زمان مورد نیاز برای استخراج هر بلاک را نشان می‌دهد. سختی شبکه تقریباً هر دو هفته یک بار تنظیم می‌شود تا اگر هش ریت (Hashrate) بالا رفته باشد، سختی هم افزایش یابد تا بلاک‌ها در زمان کمتری استخراج نشوند.
تنظیم سختی همواره زمان استخراج بلاک‌ها را در حدود ۱۰ دقیقه نگه می‌دارد. اما اگر در طول دو هفته‌ای که تا تنظیم بعدی سختی باقی مانده هش‌ریت افزایش یابد، سرعت استخراج بلاک‌ها بیشتر می‌شود. با توجه به اینکه هش‌ریت بیت کوین به‌صورت تاریخی صعودی بوده است، در فواصل دو هفته‌ای میانگین زمان استخراج بلاک به کمتر از ۱۰ دقیقه کاهش یافته و هاوینگ بیت کوین کمتر از ۴ سال طول می‌کشد.
هاوینگ چه تاثیری روی قیمت دارد؟
هاوینگ بیت کوین معمولاً توجه همه فعالان صنعت کریپتو و حتی افرادی که در این حوزه فعالیت نمی‌کنند را به خود جلب می‌کند. چراکه بسیاری انتظار دارند که هاوینگ به افزایش قیمت منجر شود. با اینکه این انتظار در بلندمدت درست است و halving معمولاً به افزایش قیمت منجر می‌شود، اما واقعیت این است که ممکن است در کوتاه‌مدت شاهد نوسانات غیرمنتظره یا رنج‌زدن چندین ماههٔ قیمت باشیم.
برای بررسی بهتر این موضوع، نگاهی خواهیم داشت به سه هاوینگ پیشین بیت کوین و تاثیر آن بر قیمت بیت کوین در چرخههای چهار ساله.
تغییرات قیمت بعد از هاوینگ اول
اولین هاوینگ بیت کوین در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۲ و در بلاک شماره ۲۱۰ هزار اتفاق افتاد. در این روز قیمت بیت کوین ۱۲ دلار بود. بعد از ۱۰۰ روز، قیمت با ۲۵۰ درصد افزایش به ۴۲ دلار رسید. اما این پایان کار نبود و در چرخهٔ چهار ساله هاوینگ، قیمت به بیش از ۱۰۰۰ دلار رسید. برای اینکه دید بهتری از روند حرکت بیت کوین در ماه‌های بعد از هاوینگ اول داشته باشید، بهتر است این نمودار را ببینید:
تاثیر هاوینگ بیت کوین بر دیگر ارزهای دیجیتال
بیت کوین دروازه‌ای برای ورود سرمایه به دنیای ارزهای دیجیتال است. سرمایه‌گذاری در بیت کوین خریداران را با سایر ارزهای دیجیتال هم آشنا می‌کند. معمولا بعد از هر رشد چشمگیر در بازار بیت کوین، سایر ارزهای دیجیتال هم رشد می‌کنند، در بازار کریپتوکارنسی این اتفاق را با عنوان «آلت سیزن» می‌شناسیم.
بعد از هر هاوینگ، توجه کاربران به بیت کوین و سپس به سایر ارزهای دیجیتال جذب می‌شود و معمولا شاهد این هستیم که اوج قیمتی آلت کوین‌ها هم در چرخههای ۴ سالهٔ بیت کوین اتفاق می‌افتد. نموداری که در ادامه مشاهده می‌کنید، نمودار ارزش کل بازار ارز دیجیتال بعد از هاوینگ دوم بیت کوین است.
ارزهای دیجیتالی که هاوینگ دارند
بیت کوین تنها رمزارزی نیست که از مکانیزم هالوینگ استفاده می‌کند. کوین‌هایی که از بیت کوین فورک شده‌اند هم از مکانیزم نصف‌شدن پاداش بلاک استفاده می‌کنند. بیت کوین کش (BCH)، بیت کوین ساتوشی ویژن (BSV) و بیت کوین گلد (BTG) نمونه‌ای از این رمزارزها هستند.
- لایت کوین (LTC)
- زی‌کش (ZEC)
- دش (DASH)
- ورج (XVG)
- موناکوین (MONA)
- هورایزن (ZEN)
از دیگر رمزارزهایی هستند که از مکانیزم کاهش سرعت عرضهٔ مشابهی استفاده می‌کنند تا در برابر تورم مقاوم باشند.
تفاوت هاوینگ لایت کوین و بیت کوین
هاوینگ لایت کوین مثل بیت کوین تقریباً هر ۴ سال یک بار رخ می‌دهد و پاداش استخراج هر بلاک بعد از آن به نصف کاهش پیدا می‌کند؛ با این تفاوت که این اتفاق در شبکه لایت کوین هر ۸۴۰٬۰۰۰ بلاک یک بار رخ می‌دهد. سقف عرضه لایت کوین بیشتر از بیت کوین و برابر با ۸۴ میلیون واحد است. بلاک‌ها نیز در شبکه لایت کوین تقریباً هر ۲.۵ دقیقه یک بار ساخته می‌شوند. آخرین هاوینگ لایت کوین اخیراً و در تاریخ ۲ اوت ۲۰۲۳ رخ داد و پاداش استخراج هر بلاک از این بلاکچین از ۱۲.۵ به ۶.۲۵ LTC رسید.
سخن پایانی
هالوینگ بیت کوین اتفاقی است که سرعت عرضهٔ بیت کوین‌های جدید را به نصف کاهش می‌دهد تا تورم را کنترل کند. انتظار می‌رود که سیستم کاهش پاداش استخراج بلاک‌ها تا سال ۲۱۴۰ که ادامه داشته باشد.
در سال ۲۰۰۹ که شبکهٔ بیت کوین راه‌اندازی شد، پاداش استخراج هر بلاک ۵۰ بیت کوین بود. طی اولین هاوینگ بیت کوین در سال ۲۰۱۲، این پاداش به ۲۵ واحد، در دومین halving در سال ۲۰۱۶ به ۱۲.۵ واحد و در هاوینگ سوم در سال ۲۰۲۰۱۶ به ۶.۲۵ واحد رسید. انتظار می‌رود هاوینگ بعدی در آوریل سال ۲۰۲۴ اتفاق بیفتد و پاداش استخراج هر بلاک به ۳.۱۲۵ واحد برسد.
هاوینگ بیت کوین تاثیرات گسترده‌ای بر قیمت این ارز دیجیتال و حتی بر قیمت کل ارزهای دیجیتال دارد. علاوه بر این، هاوینگ بیت کوین شبکهٔ این ارز را هم تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و ممکن است باعث خروج ماینرها قدیمی از شبکه شود. هر چند این اتفاق در کوتاه‌مدت هش ریت شبکه را پایین می‌آورد، اما در بلندمدت هش ریت شبکه هم مانند قیمت بیت کوین صعودی می‌شود.
در این صورت ماینرها همچنان می‌توانند از محل کارمزد تراکنش‌ها درآمد داشته باشند.
کاهش سرعت عرضه بعد از هر هاوینگ، می‌تواند در بلندمدت به رشد قیمت بیت کوین منجر شود، اما میزان تقاضای موجود در بازار هم اهمیت دارد.
هاوینگ بعدی بیت کوین اواخر آوریل ۲۰۲۴ (اوایل اردیبهشت ۱۴۰۳) رخ می‌دهد.
انتظار می‌رود آخرین بیت کوین در سال ۲۱۴۰ میلادی استخراج شود.
نظرات کاربران