در نوامبر ۲۰۲۲ یک چت بات پرحاشیه مبتنی بر هوش مصنوعی به نام ChatGPT با قابلیت نوشتن ایمیل، شعر، پاسخگویی به سؤالات و حتی نگارش کدهای برنامه‌نویسی به دست عموم رسید. این بات می‌تواند به‌عنوان دستیار مجازی و همچنین برای پاسخ به جستجوهای کاربران نیز استفاده شود. بنابراین به‌نظر می‌رسد با پیدایش ChatGPT دیگر دوران موتورهای جستجو به پایان رسیده است، اما آیا واقعاً این‌چنین است و آیا ChatGPT یا سایر چت بات‌های هوش مصنوعی مشابه می‌توانند جایگزین غول‌هایی مثل موتور جستجوی گوگل و سایر موتورهای جستجو شوند؟ChatGPT در حال حاضر کاربران زیادی دارد که از آن برای نوشتن تبلیغات، ایمیل‌ها، پست‌های وبلاگی و سایر محتواهای متنی مشابه استفاده می‌کنند. آیا رشد سریع این چت بات و بهره‌مندی آن از قابلیتهای هوش مصنوعی می‌تواند نحوه جستجوی کاربران در وب را تغییر دهد؟ با توجه به تلاش‌های قبلی گوگل و مایکروسافت برای ایجاد یک موتور جستجوی کارآمد، آیا هنوز هم امکان ورود بازیگر جدید به حوزه جستجو در وب و تأثیرگذاری در این دو حوزه وجود دارد؟در ادامه به این دو سؤال پاسخ خواهیم داد و مزایا و معایب بهره‌مندی از فناوری چت بات هوش مصنوعی در موتورهای جستجو را بیان می‌کنیم.
آیا چت بات‌های هوش مصنوعی می‌توانند جایگزین موتورهای جستجو شوند؟
بدون تردید تصور اینترنت بدون موتور جستجویی مثل گوگل دشوار است. عملکرد موتور جستجوی گوگل در جستجوی موضوعات درخواستی به‌قدری موفق بوده که نام آن در فرهنگ‌های لغت به‌عنوان یک فعل مترادف با عبارت «جستجو در اینترنت» بیان شده است. بیشتر افراد زمانی که می‌خواهند بگویند چیزی را در اینترنت جستجو کرده‌اند، می‌گویند «آن را گوگل کردم» یا مثلاً بعضی افراد می‌گویند «فلان موضوع را گوگل کن».
گوگل در پایان ۲۰۲۲ همچون سال‌های قبل عنوان پربازدیدترین وبسایت را از آن خود کرد. طبق آمار تخمینی ۹۲ درصد از موارد جستجوی موضوعات، با موتور جستجوی گوگل انجام شده و تنها ۳ درصد از جستجوها با موتور جستجوی رقیب آن، یعنی بینگ (موتور جستجوی متعلق به مایکروسافت) صورت گرفته است. در ظاهر به‌نظر می‌رسد در آینده نزدیک ابزار دیگری جایگزین موتور جستجوی گوگل نخواهد شد؛ اما در مورد این موضوع مطمئن هم نیستیم.
ChatGPT با حجم عظیمی از متون استخراج‌شده از سراسر اینترنت، آموزش داده شده است و می‌تواند تقریباً به تمام جستجوهای انجام‌شده در فضای وب، پاسخی شبیه به پاسخ ارائه شده توسط انسان بدهد. به‌همین دلیل پیش‌بینی شده است که این ربات می‌تواند در آینده تهدیدی برای گوگل باشد.
تلاش برای بهره‌مندی از قابلیتهای هوش مصنوعی در موتورهای جستجو
طبق گزارش نیویورک‌تایمز، «لری پیج» و «سرگی برین»، بنیان‌گذاران گوگل، در حال تلاش برای افزودن قابلیت‌هایی شبیه قابلیتهای ChatGPT به موتور جستجویی هستند که آن را بیش از ۲۵ سال پیش راه‌اندازی کرده‌اند. طبق گزارش‌ها ساندار پیچای، مدیرعامل گوگل مصمم به سرعت‌بخشیدن به استفاده از یک چت بات هوش مصنوعی در سرویس‌ها و محصولات شرکت با قابلیت‌هایی فراتر از قابلیتهای سایر چت بات‌های متداول است.همچنین با توجه به سرمایه‌گذاری چند میلیارد دلاری مایکروسافت در OpenAI، شرکت فعال در حوزه هوش مصنوعی و سازنده ChatGPT، ممکن است این بات به برخی از محصولات مایکروسافت مثل آفیس و بینگ نیز راه پیدا کند.
استفاده از قابلیتهای هوش مصنوعی در موتورهای جستجو پیش‌تر توسط «سریدار رامازوارمی»، پیش‌بینی شده است. او که قبلاً سرپرست بخش تبلیغات گوگل بوده و پس از آن استارتاپ موتور جستجوی نیوا (Neeva) را بنیان‌گذاری کرده، در مصاحبه‌ای این‌چنین گفته است:مدل‌های زبانی بزرگ و هوش مصنوعی در جستجوی اطلاعات، سوئیچ‌شدن بین اطلاعات مختلف و پاسخ‌دادن به سؤالات به‌گونه‌ای که قبلاً امکان‌پذیر نبوده است، توانایی بی‌نظیری دارند. بهره‌مندی از این توانایی‌ها می‌تواند جستجوی اطلاعات در فضای وب را برای افراد واقعاً هیجان‌انگیز کند و فکر می‌کنم شرکت‌های مختلف با روش‌های گوناگون زمینه استفاده از چنین قابلیت‌هایی را فراهم کنند.
نقش هوش مصنوعی در تغییر نحوه جستجو در وب
از میان موتورهای جستجویی که از چت بات هوش مصنوعی استفاده کرده‌اند، می‌توان به موتور جستجوی You.com اشاره کرد که سال ۲۰۲۱ در کالیفرنیا راه‌اندازی شد و در دسامبر ۲۰۲۲ چت بات هوش مصنوعی YouChat به آن اضافه شد. نیوا با NeevaAI، چت بات هوش مصنوعی جدید اختصاصی خود، نیز یکی دیگر از این موتورهای جستجو است.
نیوا که در اکتبر گذشته در انگلستان آغاز به کار کرد، با هدف نمایش نتایج جستجوی غنی و قابل‌اعتماد، بدون هدایت‌شدن با داده‌های کاربر و داده‌های تبلیغاتی، ایجاد شد. قابلیت هوش مصنوعی آن در ماه فوریه برای کاربران انگلیسی در دسترس قرار گرفت.
این موتور جستجوی مبتنی بر هوش مصنوعی، فضای وب را برای اطلاعات جستجو می‌کند و تنها یک پاسخ نوشتاری برای موضوع جستجوشده ارائه می‌دهد. نیوا مثل چت بات YouChat، منابع هر یک از نتایج جستجو را برای کسب اطلاعات بیشتر به کاربر معرفی می‌کند. نیوا دائماً خود را به‌روزرسانی می‌کند و منابع مرتبط را فراهم می‌سازد. در حال حاضر تعداد کاربران ماهانه این‌موتور جستجو تنها یک میلیون نفر است که میزان کمی محسوب می‌شود.رامازوارمی ادعا می‌کند بهره‌مندی موتور جستجویش از هوش مصنوعی باعث شده جستجو در وب روان‌تر از چیزی شود که اکنون وجود دارد. او معتقد است مدل تبلیغاتی گوگل که زمانی آن را هدایت می‌کرده و بخش عمده‌ای از درآمد گوگل را تأمین می‌کند، باید به چالش کشیده شود. به گفته او کل تجربه جستجو تنها روی جلب‌توجه شما به یک تبلیغ و کلیک روی آن متمرکز شده است.
او باور دارد علاقه گوگل به کسب درآمد از تبلیغات حتی باعث شده الگوریتم این شرکت نیز برای نمایش سایت‌ها در نتایج جستجو، با رویکرد کسب درآمد بیشتر برای گوگل عمل کند. به همین دلیل سایت‌هایی که با ابزار گوگل سایتس تهیه می‌شوند، بیشتر و بیشتر در صدر نتایج جستجو قرار می‌گیرند.
معایب استفاده از قابلیتهای هوش مصنوعی در موتورهای جستجو
نیوا متعهد شده درازای دریافت اشتراک پریمیوم (ماهیانه ۵٫۴۹ پوند یا سالیانه ۴۴٫۹۹ پوند) محتوای بدون تبلیغات در اختیار کاربران خود قرار دهد.اغلب کاربران این موتور جستجو از دوره آزمایشی رایگان آن استفاده می‌کنند (که تعداد آنها به ۶۰۰ هزار نفر می‌رسد) و تنها ۵۰ مورد جستجو در ماه برای آنها امکان‌پذیر است. ارائه جستجوی بدون محدودیت با استفاده از هوش مصنوعی قوی، از لحاظ اقتصادی مقرون‌به‌صرفه نیست. سم آلتمن، مدیرعامل OpenAI، می‌گوید انجام محاسبات لازم برای استفاده از ChatGPT هزینه‌های بسیار بالایی دارد.به اعتقاد دکتر اندرو روگوفسکی از مؤسسه People-Centred AI (مؤسسه فعال در زمینه استفاده از قابلیتهای هوش مصنوعی)، استفاده از ChatGPT در مقیاسی که اکنون موتور جستجوی گوگل سرویس‌دهی می‌کند، نیازمند ایجاد زیرساخت بسیار عظیمی است.او در مصاحبه ای اذعان کرده در حال حاضر روش‌های مقرون‌به‌صرفه زیادی برای استفاده از قابلیتهای چت بات هوش مصنوعی وجود دارد. روگوفسکی در این‌مصاحبه گفته هوش مصنوعی در حال رشد است و بهره‌مندی از قابلیتهای آن زیرساخت مناسبی را می‌طلبد.
به نظر روگوفسکی استفاده از هوش مصنوعی به این شکل (استفاده از آن در موتورهای جستجو) کار درستی نیست و چنین رویکردی باعث می‌شود تنها شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگ بتوانند از قابلیتهای این فناوری استفاده کنند. علاوه بر این چالش بزرگ، مشکلات زیاد دیگری نیز برای استفاده از قابلیتهای هوش مصنوعی در موتورهای جستجو وجود دارد.NeevaAI نیز مانند ChatGPT یک مدل زبانی بزرگ محسوب می‌شود. به بیان دیگر با حجم وسیعی از اطلاعات آموزش داده شده است.اما ChatGPT به‌خوبی می‌داند که ممکن است پاسخش طولانی، نادرست و بی‌معنی باشد. به اعتقاد رامازوارمی، این چت بات قادر به تشخیص درست از غلط و همچنین اطلاعات موثق از شایعات نیست. همچنین همان‌گونه که شرکت‌های بزرگی مثل گوگل شکست‌های بزرگی را تجربه کرده‌اند، ممکن است ChatGPT نیز در آینده شکست بخورد.امیدهای زیادی در مورد چت بات‌های هوش مصنوعی وجود دارد و به نظر می‌رسد این فناوری حداقل در کوتاه‌مدت سروصدای زیادی به پا کند و قابلیتهای آن در آینده تقویت شود؛ به همین دلیل، این فناوری اکنون زیاد به چالش کشیده نمی‌شود.مهم‌ترین ریسک‌های احتمالی استفاده از هوش مصنوعی برای موتورهای جستجو (بر اساس ویژگی‌های ChatGPT) به شرح زیر است:
- تعصب: ممکن است موتورهای جستجوی مبتنی بر هوش مصنوعی باعث زنده نگه‌داشتن تعصبات یا حتی پررنگ‌ترشدن آنها شوند؛ مخصوصاً اگر از داده‌های متعصبانه برای آموزش آنها استفاده شده باشد.
- حریم خصوصی: موتورهای جستجوی مبتنی بر هوش مصنوعی قادر به جمع‌آوری و ذخیره حجم وسیعی از داده‌های شخصی هستند که می‌توانند در راستای هدفمندکردن تبلیغات یا سایر اهداف مورد استفاده قرار گیرند.
- سانسور: موتورهای جستجوی مبتنی بر هوش مصنوعی ممکن است برای سانسور یا جلوگیری از انتشار برخی از اطلاعات خاص استفاده شوند.
- ارائه اطلاعات نادرست: خطر انتشار و توزیع اطلاعات نادرست و اخبار جعلی توسط موتورهای جستجوی مبتنی بر هوش مصنوعی دور از ذهن نیست؛ مخصوصاً اگر اطلاعات مورد استفاده برای آموزش آنها متعلق به منبعی غیرقابل اعتماد باشد.
- حذف برخی از مشاغل: استفاده از موتورهای جستجوی هوش مصنوعی می‌تواند باعث حذف گروه خاصی از مشاغل مثل کتابداری یا دستیاری جستجو شود.
- وابستگی: ممکن است کاربران بیش از حد به موتورهای جستجوی مبتنی بر هوش مصنوعی وابسته شوند. چنین اتفاقی می‌تواند باعث از بین رفتن تفکر انتقادی و مهارت‌های جستجو در افراد شود.
- انحصارطلبی: استفاده از موتورهای جستجوی مبتنی بر هوش مصنوعی می‌تواند باعث ایجاد انحصارطلبی‌های شدید شود و این موضوع می‌تواند ازبین‌رفتن رقابت و ابتکار را به‌دنبال داشته باشد.
آیا زمینه جایگزینی موتورهای جستجو با چت بات‌های هوش مصنوعی فراهم شده است؟
توجه به قابلیتهای بالقوه هوش مصنوعی برای متحول‌کردن عملکرد موتورهای جستجو و پیاده‌سازی این‌قابلیت‌ها، دو موضوع متفاوت از یکدیگر هستند.تغییر گرایش‌های مهم در فضای اینترنت دشوار است؛ اما نباید فراموش کنیم که ChatGPT هم فناوری بزرگ محسوب می‌شود و پتانسیل متحول‌کردن حوزه موتورهای جستجو را دارد.حتماً می‌دانید که روزگاری، نوکیا، مایکروسافت و بلک‌بری سلاطین بلامنازع دنیای موبایل بودند؛ اما این‌شرکت‌ها دیگر در این صنعت محلی از اعراب ندارند و اکنون گوگل و اپل بازیگران اصلی بازار موبایل هستند. ممکن است در آینده در حوزه جستجو در فضای وب نیز شاهد چنین اتفاقی باشیم. به نظر شما آیا ChatGPT یا سایر چت‌بات‌های هوش مصنوعی می‌توانند درآینده دور یا نزدیک جایگزین گوگل و سایر موتورهای جستجو شوند؟
نظرات کاربران