آن‌طور که در خبرها پیداست، ظاهرا این تنها ایران نیست که بر طبل فیلترینگ تلگرام می‌کوبد و در حال حاضر دو کشور دیگر یعنی روسیه و انگلیس هم به‌دنبال مهار یا حذف تلگرام از صحنه کشور خود هستند. اگرچه کشور چین و پاکستان نیز پیشتر به‌دلیل مسایل مرتبط با حقوق بشر و ارایه نکردن اطلاعات به دولت این دو کشور، فعالیت تلگرام را ممنوع کردنداما ظاهرا جنس دغدغه سه کشور ایران، روسیه و انگلیس برای افسارزدن به اسب سرکش تلگرام متفاوت است که در این مطلب قصد بررسی این تفاوت نگاه وجود دارد.
اما پیش از آن پرسشی همچنان باقی می‌ماند. فارغ از اینکه هر کدام از این سه کشور به چه دلیل و بهانه‌ای قصد مهار این پیام‌رسان را دارند، پرسش اینجاست که چرا تلگرام در بسیاری از کشورها و نقاط دیگر دنیا، به‌ویژه اروپا که دارای موضوعات و منافع مشترکی با انگلیس هستند، چندان مساله‌ساز نشده است؟
همه می‌دانیم که بخش عمده کاربران فعال تلگرام ایرانی‌ها هستند و قاعدتا انگلیسی‌ها یا این پیام‌رسان را نمی‌شناسند یا تعداد بسیار کوچک و محدودی درحال استفاده از آن هستند، اما دولت این کشور به دلایلی که در ادامه می‌آید مخالف تلگرام است. لذا این پرسش مطرح می‌شود که چرا مثلا آلمان، فرانسه، ایتالیا و سایر کشورهای اروپایی نگرانی مشابه با انگلیسی‌ها را ندارند و آنها نیز دست به اقدام یا هشدارهای مشابهی نمی‌زنند؟
تنش روسیه با تلگرام امنیتی یا سیاسی؟
اگرچه در مدتی که از فعالیت تلگرام می‌گذرد در روابط این پیام‌رسان موبایلی با مسوولان روسی تنش‌هایی وجود داشته، اما نقطه اوج این تنش‌ها در ابتدای سال جاری شمسی رقم خورد.
بر اساس گزارش‌ها به‌تازگی سازمان ارتباطات روسیه از تلگرام خواسته تا کدهای رمزگذاری حساب‌های کاربران را در اختیار سازمان اطلاعات روسیه(FSB) قرار دهد که در صورت انجام ندادن این کار مسدود می‌شود.
اگرچه این سازمان به تلگرام دو هفته فرصت داد تا کدهای رمزگذاری حساب‌های کاربران خود را در اختیار سازمان اطلاعات روسیه(FSB) قرار دهد، اما دیمیتری دینز وکیل تلگرام در نامه‌ای اعلام کرده نمی‌تواند پیام‌های رمزگذاری‌شده را در اختیارسازمان اطلاعات روسیه قرار دهد.
تلگرام که توسط یک فرد روسی به نام پاول دوروف تاسیس شده، از سال گذشته با سرویس امنیتی دولت روسیه بر سر در اختیار گذاشتن کلید رمزگشایی پیام‌های تلگرام درگیر بوده است.
تلگرام سال گذشته این درخواست را رد کرده بود، اما دادگاه عالی روسیه آن را بار دیگر مطرح کرد. حالا تلگرام علاوه بر متحمل شدن جریمه، توسط رگولاتور ارتباطات دولت روسیه ملزم شده است که ظرف مدت ۱۵ روز کلیدها را در اختیار مقامات دولتی این کشور قرار دهد. چنانچه تلگرام از این اقدام خودداری کند، سرویس تلگرام در روسیه مسدود خواهد شد.
دوروف در واکنش به این رای در توییتر خود نوشت: تهدید به مسدود کردن تلگرام در صورت تسلیم نکردن داده‌های خصوصی کاربران راه به جایی نخواهد برد. تلگرام بر اعتقاد به آزادی و حریم خصوصی پایبند می‌ماند.
گفته می‌شود نحوه رمزگذاری پیام‌ها در تلگرام و تغییر مداوم این رمزها باعث شده که به لحاظ فنی حتی امکان دسترسی به پیام‌ها برای مدیران تلگرام نیز وجود نداشته باشد.
**از جنس پاسخ پاول دوروف روسی به دولت روسیه این‌طور بر می‌آید که موضوع بیشتر سیاسی است و دولت روسیه قصد کنترل گفت و شنود مردم و مشخصا مخالفان خود در این پیام‌رسان را دارد.**
از سوی دیگر ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه، قوانینی برای مقابله با تروریسم وضع کرده که این قوانین شرکت‌های روسی را ملزم به ذخیره داده شهروندان روس در داخل مرزهای خود می‌کنند تا از این طریق سرویس‌های امنیتی بتوانند به این داده‌ها دسترسی داشته باشند. همچنین بر اساس این قوانین، FSB کنترل بسیار وسیع‌تری بر اینترنت مردم روسیه دارد و در صورتی که هر کدام از سایت‌های اینترنتی این کشور از ارایه اطلاعات کاربران خود سر باز بزند، توسط این نهاد حذف خواهد شد. بسیاری از شرکت‌های غربی با روند جدید کنار آمدند و مواردی هم مانند لینکدین سر فرود نیاوردند و در این کشور مسدود شدند. به‌نظر می‌رسد در صورت ادامه روند فعلی و بی‌توجهی مسوولان تلگرام به درخواست‌های سازمان اطلاعاتی روسیه به‌زودی باید شاهد فیلتر شدن تلگرام در روسیه باشیم.
تنش انگلیس با تلگرام از جنس امنیتی
همان‌طور که در مقدمه آمد واقعیت این است که مشکل دولت‌ها با تلگرام فقط مربوط به روسیه نیست، بلکه کشور انگلیس نیز چنین تقاضایی دارد. به‌تازگی نیز ترزا می، نخست‌وزیر انگلیس، با انتقاد شدید از شبکه تلگرام به‌دلیل نبود امنیت در این پیام‌رسان زبان به اعتراض گشوده و گفته است مدیران شبکه‌های اجتماعی از جمله تلگرام در حذف موارد مربوط به ترویج تروریسم کوتاهی می‌کنند و به وظایف خود به‌درستی عمل نمی‌کنند.
بهمن‌ماه سال گذشته، ترزا می در نشست داووس در برابر رهبران و خبرگان جهانی گفت: شرکت‌های فناورانه همچنان نیاز دارند تا گام‌هایی را در جهت تقویت مسوولیت‌پذیری در قبال فعالیت‌های برخط خرابکارانه و غیرمجاز بردارند. او گفت شرکت‌ها نمی‌توانند صرفا تماشاگر باشند، وقتی می‌بینند عده‌ای از پلتفرم آنها برای ترویج «کودک‌آزاری، برده‌داری مدرن یا گسترش تروریسم و محتوای افراط‌گرایانه» بهره می‌گیرند.
وی مشخصا به تلگرام اشاره کرد و آن را «خانه تبهکاران و تروریست‌ها» خواند. **نخست وزیر انگلیس گفته این پلتفرم‌های کوچک‌تر باید اصلاحاتی را صورت دهند و تهدید کرد در غیر این صورت به عنوان «پلتفرم تروریست‌ها و اپلیکیشن کودک‌آزاران» معروف خواهند شد.**
دلایل متنوع ایران برای فیلتر تلگرام
برخلاف روسیه و انگلیس که مشکلات سیاسی و امنیتی را علت اصلی برخورد و انتقاد از تلگرام عنوان می‌کنند، در کشور ما هر بار دلیل جدیدی برای برخورد با این پیام‌رسان عنوان می‌شود. شورای‌عالی فضای مجازی را می‌توان به تعبیری بالاترین و عالیترین نهاد مرتبط با اینترنت در ایران دانست که موضع آن درواقع موضع حاکمیت است. ابوالحسن فیروزآبادی دبیر شورای‌عالی فضای در گفت‌وگویی که دو هفته قبل با صداوسیما داشته برخلاف مسوولان سایر کشورها دلایل اقتصادی و ایجاد ارز رمز توسط تلگرام را علت اصلی فیلتر شدن یا به تعبیر شکست انحصار قریب‌الوقوع آن عنوان کرده است.
**با وجود اینکه علت فیلتر احتمالی تلگرام توسط شورای‌عالی فضای مجازی کاملا «اقتصادی» عنوان شده است، اما این اظهارات در حالی مطرح شده که بزرگ‌ترین نهاد مالی و بانکی کشور یعنی بانک مرکزی، تاکنون هیچ واکنش مشخصی به موضوع تلگرام نداشته است.**
فیروزآبادی گفته است: تلگرام تا امروز سکوی پیام‌رسانی بود که یک بخش آن به ارتباطات و بخش دیگر به رسانه مربوط می‌شد. اما از چند ماه پیش، تلگرام در سایت خود به‌صورت رسمی یک سند ۳۲ صفحه‌ای منتشر و اعلام کرد به روش عرضه اولین توکن یا پول رمزنگاری‌شده تلگرام (ICO) که یک راه جمعآوری منابع مالی برای توسعه پروژه‌های ارز رمز است، فعالیت می‌کند. به این ترتیب شبکه تلگرام که تاکنون یک سکوی پیام‌رسانی بود، به یک سکوی اقتصادی تبدیل خواهد شد که این امر برای ما یک علامت سوال بزرگ ایجاد کرد که هدف آنها از ایجاد این سکوی اقتصادی چیست؟
فیروزآبادی تاکید کرده در کشور ما پیام‌رسان‌های زیادی مانند واتس‌اپ، لاین و ایمو وجود دارد، اما با این حال کمتر دچار چالش هستیم؛ زیرا این پیام‌رسان‌ها تنها پیام‌رسان هستند و قرار نیست وارد سکوی اقتصادی شوند.
در کشور ما هرچیزی می‌خواهد وارد شود، گمرک باید بر اساس قوانین کشور عمل کند تا لطمه‌ای به بازار وارد نشود. طبیعی است که باید درباره هر پیام‌رسانی که بخواهد پول را شیوع دهد و سرعت جابه‌جایی آن را بالا ببرد و ساختار روابط خریدار و فروشنده را تغییر دهد، تصمیم‌گیری کرد.
به گفته فیروزآبادی، میزان تبلیغات هدفمند در کشور حدود ۶ تا ۷ هزار ملیارد تومان است که تلگرام می‌خواهد در این حوزه بازار ایران را به دست گیرد؛ بدون آنکه هیچ‌یک از بخش خصوصی را مشارکت دهد.
دلایل امنیتی فیلتر تلگرام در ایران
اگرچه دبیر شورای‌عالی فضای مجازی علت فیلتر تلگرام را اقتصادی می‌داند، او در اظهار نظر تنها نیست و از بخش‌های دیگر کشور نظرات متفاوتی مطرح می‌شود. برای مثال، رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس مشکلات امنیتی را علت اصلی لزوم فیلتر تلگرام عنوان می‌کند.
وی روز دوازدهم فروردین گفت: اطلاعات رد‌و‌بدل شده در تلگرام در اختیار انگلیس، آلمان و رژیم صهیونیستی قرار می‌گیرد.
علاءالدین بروجردی با بیان اینکه بحث تلگرام مبحث گره خورده با امنیت کشور است و تنها مختص ایران نیست، اظهار کرد: وقتی کشور انگلیس به‌عنوان کشور شاخص غربی در سطح نخست‌وزیری اعلام می‌کند تلگرام بستر تولید تروریست است و کشورهایی چون چین و پاکستان تلگرام را فیلتر می‌کنند، نشان‌دهنده این واقعیت مهم است که تلگرام با طراحی‌های صورت‌گرفته و پیچیدگی‌های پشت پرده عملا تهدید امنیتی و اختصاصی برای جمهوری اسلامی است.
رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی معتقد است: به‌دلیل تهدید امنیتی تلگرام کشورها آن را فیلتر کردند و از شبکه‌ها و پیام‌رسان‌های داخلی و ملی خود استفاده می‌کنند، لذا ما هم به‌عنوان کشور شاخص طبیعتا باید در این جهت فعال باشیم.
موضع متفاوت دولت
در این میان مسوولان دولتی موضع مشخصی برای لزوم فیلتر تلگرام مطرح نکرده و صرفا در انظار عمومی به مخالفت تلویحی با آن پرداخته‌اند.
معمولا رسم بر این است که رییس‌جمهور در اولین دیدارش در سال جدید با مدیران دولتی بر موضوعات کلان و مهم مد نظر دولت در سال جاری تمرکز کند. اما از آن جلسه خبر آمد که رییس‌جمهور (البته بدون هیچ اشاره‌ای به چرایی و دلایل احتمالی فیلتر تلگرام صرفا به این جمله بسنده کرد: «کام مردم را با این‌گونه حرف‌ها تلخ نکنید، در فضای بحران بیکاری تیشه به ریشه اشتغال نزنید».
اگرچه ظاهرا باز هم سیاست بیرونی دولت برای عموم مردم، دور نگه‌داشتن خود از موضوع فیلتر و انسداد شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های موبایلی است، اما از صحبت‌های روحانی این‌طور بر می‌آید که نظر دولت با نهادهای حاکمیتی در خصوص فیلترینگ تلگرام مغایر است و فکر می‌کند با توجه به مشاغلی که بر بستر تلگرام ایجاد شده نباید آن را فیلتر کرد.
**از سوی دیگر از اظهار مخالفت رییس‌جمهوری به‌عنوان عالیترین مقام اجرایی کشور با فیلتر تلگرام می‌توان این برداشت را نیز کرد که وی برخلاف سایر مسوولان، معتقد به بروز مشکلات امنیتی یا اقتصادی چالش‌برانگیز در صورت ادامه فعالیت این پیام‌رسان نیست و چنین تهدیدهایی را جدی ارزیابی نمی‌کند.**
به هر حال آن‌طور که پیداست، بر خلاف دو کشور ذکر‌شده یعنی روسیه و انگلیس که یک دلیل مشخص را برای فیلتر کردن یا الزام تلگرام برای همکاری با خود مطرح کرده‌اند، در ایران شاهد سه دیدگاه، ۱٫ مشکل نداشتن تلگرام، ۲٫ فعالیت مخرب اقتصادی تلگرام، ۳٫ فعالیت ضدامنیتی تلگرام هستیم.
موضوعی که نیاز به تشریح و واکاوی بیشتر ندارد.
نظرات کاربران