با قوت گرفتن احتمال فیلترینگ تلگرام، این روزها زیاد نام پیامرسانهای داخلی را می‌شنویم؛ پیام‌رسان‌هایی که قرار است با یک برنامه‌ریزی دولتی و استراتژی حکومتی انحصار پیام‌رسان تلگرام را در کشور بشکنند. فارغ از بیم‌ها و امیدهایی که با تکیه بر نقاط ضعف و قوت این اپلیکیشن‌ها، شرایط کشور و … مطرح میشود، وقتی پای صحبت مدیران این کسب و کارها می‌نشینیم آنها هم از مشکلاتی می‌گویند که قابل تامل است.
مشکلی که بیش از همه مدیران پیامرسانهای بومی با آن مواجهند، ایجاد مزیت رقابتی برای حضور در فضایی است که به صورت انحصاری در اختیار تلگرام قرار دارد؛ مزیت‌هایی که آنها امید دارند با حمایت‌های دولتی و انجام تعهدات دستگاه‌ها در سپردن خدمات الکترونیکی‌شان به این پیامرسانها ایجاد شود.
اعتماد سازی، ارایه خدمات الکترونیکی و بانکی و اختصاص تبلیغات موسسات دولتی از مواردی است که بر مبنای مصوبه سیاست‌ها و اقدامات ساماندهی پیامرسانهای اجتماعی برعهده دستگاه‌های اجرایی متعدد از جمله قوه قضاییه، وزارت ارشاد و صدا و سیما قرار گرفته است.
حالا یک سال پس از تصویب سیاست‌های ساماندهی پیامرسانهای اجتماعی در شورای‌عالی فضای مجازی، شرایط به گونه‌ای رقم خورده که پیامرسانهای داخلی انتظار تحقق اهداف این سند را دارند تا کمکی به آنها برای رفع انحصار داشته باشد؛ هرچند بسیاری صرفا حمایت‌های دولتی را کافی نمی‌دانند و از جمله وزیر ارتباطات معتقد است که خود پیامرسانهای بومی هم صرفا نباید مطالبه‌گر باشد و باید خود نیز به مطالبات کاربران پاسخ دهند.
البته هم‌زمان با در دستور کار قرار گرفتن حمایت‌ها و تسهیلات وزارت ارتباطات برای پیامرسانهای بومی، انتقاداتی هم نسبت به نحوه حمایت‌ها از سمت بازیگران و فعالان این بخش مطرح است.
کوتاهی سازمان‌ها در ایفای وظایف حمایتی
میلاد موحدی، مدیر عامل بیسفون پلاس می‌گوید: علی‌رغم انجام وعده‌هایی برای حمایت از پیامرسانهای داخلی اما تمام آنچه که عملی شده تنها در حوزه وظایف وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بوده است و دیگر سازمان‌ها که طبق مصوبه سیاست‌ها و اقدامات پیامرسانهای شورای‌عالی فضای مجازی مسوولیت دارند، وظایف خود را انجام نداده‌اند.
از تکالیفی که برای وزارت ارتباطات در نظر گرفته شده بود، اعمال پهنای باند یک‌سوم برای ترافیک مصرفی این پیامرسانها، در نظر گرفتن رک‌هایی در دیتاسنترها، اعطای وام به پیامرسانهای داخلی بود که در این زمینه ۵ پیام‌رسان در فهرست حمایتی این وزارتخانه قرار گرفتند.
مدیرعامل بیسفون پلاس درباره سایر تعهدات دیگر دستگاه‌ها که انجام نشده، می‌گوید: برای مثال در این مصوبه **بانک مرکزی موظف شده شرایط پرداخت در پیامرسانهای داخلی را طی دو ماه تدوین و ابلاغ کند که علی‌رغم تصویب مصوبه در تیر ماه 96 هنوز خبری از آیین‌نامه بانک مرکزی نیست. همچنین قوه قضاییه مکلف به اعتمادسازی و تنظیم آیین‌نامه حقوقی حمایت از پیامرسانهای داخلی شده که خبری از این آیین‌نامه هم نیست. وزارت ارشاد و سازمان صدا و سیما نیز طبق بندهای دیگر این مصوبه، تکالیفی را بر عهده دارند که نتیجه فعالیت آنها نیز هنوز مشخص نیست تا اقدام عملی برای حمایت از پیامرسانها انجام شده باشد.**
مدیرعامل پیشین سروش هم این مشکلات را تایید می‌کند و با ذکر نمونه‌ای می‌گوید: قوه قضاییه باید به شفاف‌سازی قانون‌های مرتبط با این حوزه بپردازد زیرا در حال حاضر خود ما به عنوان ارایه‌دهنده سرویس و بستر ارتباطی با برخی موضوعات و قوانین نظیر پلیس فتا مشکل و گیر داریم؛ اخیرا هم حکم جلب سیار بنده بخاطر موضوعی که پلیس فتای اصفهان پیگیر آن بوده صادر شده است.
در همین رابطه مدیر پیام‌رسان بومی آی‌گپ می‌گوید: جدیداً مد شده هر از چندگاهی برخی ارگان‌ها تماس می‌گیرند و می‌گویند قصد حمایت داریم جلسه بگذاریم خواسته‌هایتان را مطرح کنید و پس از آن جلسات هیچ خبری نمی‌شود. به نظر می‌رسد ارگان‌ها تکلیف ابلاغ‌شده‌ای دارند که باید گزارش کار خود به نهادهای دیگر ارایه کنند.
· گلایه از حمایت تبعیض‌آمیزی
مشکل دیگری که پیام‌رسان دیگری با آن مواجه است قرار نگرفتن در فهرست حمایتی وزارت ارتباطات است. سهیل تقوی یکی از مدیران پیام‌رسان بله با بیان اینکه تمامی پیامرسانهای بومی در لیست پنج تایی حمایت‌های دولت قرار ندارند، می‌گوید: در نتیجه حمایت‌ها از جمله تسهیلات و تخفیف‌ها شامل شرکت‌های حاضر در لیست میشود.
او می‌گوید: علی‌رغم پیگیری‌های متعدد از مرکز ملی فضای مجازی که متولی تأیید این لیست است و مذاکرات شفاهی و مکتوب اما همچنان در لیست حمایتی قرار ندارند.
مدیر این پیام‌رسان علاوه بر نیاز تأمین مالی، بحث مهم دیگر را بازارسازی مطرح می‌کند و می‌گوید: دولت باید به بازارسازی برای پیامرسانهای داخلی کمک کند، در حال حاضر انواع خدمات دولتی موجود بر بستر پیامرسانهای داخلی قابل ارایه است و مخاطبان زیادی استفاده‌کننده از خدمات دولت الکترونیکی هستند. همچنین مجوززدایی حتماً باید تسریع شود تا خدمات مالی و ارتباط بین اپراتور و خدمات مختلفی که پیامرسانها می‌توانند ارایه کنند، شکل بگیرد.
احسان قاضیزاده، نماینده مجلس هم معتقد است که این تبعیض نباید وجود داشته باشد و می‌گوید: اگر پهنای باند برای پیامرسانهای داخلی به صورت یکسان باشد هر کدام از پیامرسانها که خدمات بهتری را ارایه دهد با استقبال مردم مواجه خواهد شد.
قاضیزاده با تأکید بر اینکه مردم باید خودشان پیامرسانهای داخلی را انتخاب کنند، اظهار داشت: نباید فضایی ایجاد شود که مردم را در محدودیت قرار دهیم که باید از فلان پیام‌رسان استفاده کنیم.
· وام پر دردسر
اما از میان آنهایی که وام به آنها تعلق گرفته هم برخی رضایت ندارند و آن را راه‌حل حمایتی مناسبی نمی‌بینند. مدیر یکی از پیامرسانهای بومی می‌گوید: پیامرسانهای داخلی نیازمند تأمین سخت‌افزار و زیرساخت‌های فنی توسط وزارت ارتباطات هستند نه وام ۵میلیارد تومانی؛ به خاطر همین از دریافت این وام انصراف دادیم.
محمد رسول کاظمی، مدیر پیام‌رسان آی‌گپ می‌گوید: **وام 5 میلیارد تومانی که وزارت ارتباطات برای حمایت از پیامرسانهای بومی در نظر گرفته بازپرداخت شش میلیارد و دویست میلیون تومان دارد که هیچ پیام‌رسانی ظرف مدت سه سال چنین درآمدی نخواهد داشت.** بنابراین هر پیام‌رسانی اقدام به دریافت این وام 5 میلیارد تومانی کند، آن را در بخش دیگری غیر از پیام‌رسان هزینه خواهد کرد تا بتواند حداقل سودی را برای بازپرداخت وام داشته باشد.
او توضیح می‌دهد: به‌محض اینکه با وام‌های دریافتی اقدام به خریداری تجهیزات و سرور را روشن کنیم، از قیمت تجهیزات کاسته میشود؛ فرضاً برای استقرار 17 سرور داخل یک رک دو میلیارد تومان سرمایه‌گذاری میشود اما به‌محض روشن شدن دستگاه‌ها، قیمت تجهیزات به یک‌میلیارد و 500 میلیون تومان می‌رسد. بنابراین اگر در موعد سررسید بازپرداخت، تجهیزات را هم بفروشیم باز هم نمی‌توانیم نصف این وام را بازپرداخت کنیم.
درباره این وام البته حرف و حدیث‌های دیگری هم وجود دارد؛ از جمله مهدی انجیدنی مدیر پیام‌رسان گپ تاکید می‌کند که با وام ۵ میلیاردی به پیام‌رسان بومی، نمی‌توان یک تلگرام ساخت.
حمایت‌های فنی که راضی‌کننده نیست
همچینین درباره دیگر مشوق‌هایی که توسط وزارت ارتباطات برای حمایت از پیامرسانهای بومی در نظر گرفته از جمله تعرفه یک‌سوم اینترنت برای پهنای باند پیامرسانهای داخلی هم به اعتقاد مدیر این پیام‌رسان فایده‌ای نداشته زیرا مردم به‌صورت عادی برای استفاده از سایت‌های ایرانی هزینه یک‌دوم اینترنت را می‌پردازند لذا باید حداقل پهنای باند استفاده از پیامرسانهای ایرانی را رایگان می‌کردند.
در همین حال مدیر یکی دیگر از پیامرسانها معتقد است که دولت سرویس فنی خوب از لحاظ زیر ساختی به آنها ارایه نمی‌دهد. خورشاد، مدیر پیشین پیام‌رسان سروش می‌گوید: **سرویس خوب فنی از نظر زیرساخت به پیامرسانهای داخلی داده نمی‌شود.**
نکته دیگر اینکه در تکالیف وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، مسوولیت‌هایی بر عهده سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی و شرکت ارتباطات زیرساخت گذاشته شده است. سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در دو موضوع «تعرفه ترافیک ترجیحی برای پیامرسانهای اجتماعی داخلی منتخب» و «صدور مجوز اتصال متقابل صوتی بین پیامرسانهای منتخب و اپراتورها» مسوولیت‌هایی را برعهده داشتند.
طبق اطلاعاتی که تاکنون از توضیحات چندباره وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و مدیران و فعالان پیامرسانها منتشر شده، درباره تکلیف «صدور مجوز اتصال متقابل صوتی بین پیامرسانهای منتخب و اپراتورها» در حال حاضر هیچ‌یک از پیامرسانهای منتخب این امکان را ندارند و درباره تکلیف «تعرفه ترافیک ترجیحی برای پیامرسانهای اجتماعی داخلی منتخب» تعرفه ترجیحی پهنای باند یک سوم برای پیامرسانها ابلاغ شده است اما بنابر گفته فعالان در پیامرسانها امکان نظارت بر اجرای صحیح این دستور فراهم نیست.
آنطور که رگولاتوری می‌گوید: تخفیف 50 درصدی ترافیک سایت‌های داخلی براساس url و تخفیف یک سومی پیامرسانهای بومی براساس ip اعمال میشود. در نتیجه به دلیل تفاوت روش اجرا، امکان ارایه گزارش و اطلاعیه میزان مصرف و تخفیف سایت‌ها وجود دارد اما برای پیامرسانها خیر. دستور محاسبه یک سوم قیمتی تعرفه ترافیک در استفاده از پیامرسانها داخلی به شرکت‌های اینترنتی ابلاغ و اجرا شده و رگولاتوری نیز بر اجرا نظارت می‌کند. بنابراین اگرچه کاربر و پیام‌رسان از نحوه محاسبه تخفیف گزارش نمی‌گیرد اما در سیستم صورت‌حساب‌گیری اپراتورها اجرا میشود.
اعتراف به دانش فنی پایین
کاظمی، مدیر پیام‌رسان آی‌گپ مشکل بزرگ دیگر پیامرسانهای داخلی را سطح دانش و توان علمی می‌داند که در این موضوع با شرکت‌های مطرح خارجی اختلاف معناداری داریم.
کاظمی با بیان اینکه برای رقابت با بزرگان دنیا در حوزه پیام‌رسان نیازمند انتقال دانش فنی و سطح علمی متخصصان کشور هستیم، تاکید می‌کند: **به عنوان یکی از اقدامات عملی برای کمک واقعی به پیامرسانها می‌توانستند با شرکت‌های معتبر و مطرح دنیا برای انتقال دانش فنی در این زمینه هماهنگی کنند.**
در مجموع گرچه بیشترین گلایه مدیران پیامرسانها از ضعف در حمایت‌های دولتی است اما خود آنها این راهکارهای حمایتی را حتی به مسکن کوتاه‌مدت تعبیر کرده و معتقدند که بحث‌های بلند مدت برای حمایت‌ها مطرح است؛ در برنامه‌های میان‌مدت هم باید توجه به مباحث تجارت الکترونیکی و دولت الکترونیکی گنجانده شود و ارایه سرویس‌های الکترونیکی را به پیامرسانهای داخلی محول کنند. تنها در این صورت است که مدل درآمدی پیامرسانها استخراج میشود. تا زمانی که پیامرسانهای بومی خودگردان نشوند، نمی‌توانند در ادامه مسیر خود موفق باشند.
نظرات کاربران