اندک زمانی بعد از پیدایش و توسعه شبکه‌های پیام‌رسان موبایلی، اپراتورهای گوناگون و دولت کشورهای مختلف، انتقاداتی را از این نرم‌افزارهای پیام‌رسان مطرح می‌کنند.
در واقع این ابزار با هزینه ساخت اندک در حالی روی اینترنت و در نتیجه بسترهای چند هزار میلیاردی کشورهای میزبان خود سوار می‌شوند که سودی هم به دولت‌ها و اپراتورها نمی‌رسانند و با کاهش درآمد اپراتورهای موبایل، اشتغال‌زایی در کشور میزبان خود را نیز تهدید می‌کنند.
این در حالی است که برخی از پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که تا سال ۲۰۲۰ نزدیک به ۴۷۹ میلیارد دلار زیان برای اپراتورهای سراسر جهان به بار آید، البته برخی اپراتورها ارقامی بسیار بزرگ‌تر از این زیان را پیش‌بینی می‌کنند.در عین حال برخی دولت‌ها این طور استدلال می‌کنند که گروه‌های تروریستی از طریق این نرم‌افزارها با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند و باید آنها را مسدود کرد. برخی دیگر اما به کاهش درآمدهای اپراتورها با رشد این نرم‌افزارهای پیام‌رسان معترضند و به کاهش درآمد دولت از مالیاتی که از اپراتورها و کاربران میگیرند اشاره دارند و خواستار محدودیت پیام‌رسان‌ها هستند. بعضی دیگر می‌گویند این نرم‌افزارها معلوم نیست که منابع مالی‌شان از کجا تامین می‌شود و مشکوک هستند و در آخر بعضی دیگر هم فروش شکلک و بازی توسط نرم‌افزارهای پیام‌رسان را عامل خروج ارز از کشور خود قلمداد کرده و از این موضوع شکایت دارند.البته هر یک از دولت‌ها و اپراتورها هم با توجه به سیاست‌های خود برخورد متفاوتی با این مساله داشته‌اند. برخی این شبکه‌های پیام‌رسان را فیلتر می‌کنند، برخی استفاده از آن را جرم می‌دانند، برخی دیگر به شکلی نامحسوس آن را کنترل می‌کنند یا حتی جنگ سایبری علیه آنها راه می‌اندازند. البته بعضی هم در پی تصویب قوانینی بر علیه آنها هستند. در مجموع می‌توان به جرات گفت کمتر کشوری پیدا می‌شود که نظر مثبتی به آنها داشته باشد و از این نرم‌افزارهای محبوب کاربران که به هرشکل خدمات رایگانی را ارایه می‌کنند، پشتیبانی کند.
برخورد کشورهای غربی با پیام‌رسان‌ها
شاید مخالفت با این شبکه‌های پیام‌رسان تنها نقطه اشتراک کشورهای عربستان، انگلستان و چین باشد چرا که هر سه کشور با فعالیت آنها در کشورشان مخالف هستند.
اما دلایل هر یک از کشورها به طور مشخص و به تفکیک برای مخالفت با شبکه‌های پیام‌رسان موبایلی چیست؟ برخورد کشورهای اروپایی با نرم‌افزارهایی نظیر وایبر و لاین چه تفاوتی با کشورهای خاورمیانه‌ای دارد؟ و آینده ارتباطات جهان تا چه حد به اپراتورهای موبایل یا نرم‌افزارهای پیام‌رسان موبایلی وابسته خواهد بود؟
اگرچه کشورهای غربی همواره شعارهایی نظیر جریان آزاد اطلاعات را مطرح می‌کنند اما به تازگی برخی از آنها سعی دارند تا قوانینی سفت و سخت علیه نرم‌افزارهای پیام‌رسان موبایلی به اجرا بگذارند؛ یکی از کشورهایی که به تازگی به صف مخالفان نرم‌افزارهای پیام‌رسان موبایلی پیوسته، کشور انگلستان است.
آن طور که روزنامه انگلیسی گاردین در مقاله‌ای نوشته است، دیوید کامرون، نخست وزیر این کشور اعلام کرده برنامه‌ای در دست دارد تا قانونی برای بلوکه کردن نرم‌افزارهایی که پیام‌های رد و بدل شده را رمزگذاری می‌کنند، تصویب کرده و به اجرا بگذارد. اگر این تصمیم عملی شود، سرویس‌هایی مانند واتس‌اپ، آی‌مسیج و تلگرام مجبور می‌شوند برای زنده ماندن در انگلستان، تغییراتی اساسی در سیستم‌های خود اعمال کنند. قانون مورد نظر به دولت اجازه خواهد داد تا هر سرویسی که پیام‌هایش را رمزگذاری می‌کند، مورد هدف قرار داده و بلوکه کند. بسیاری از رسانه‌های انگلیسی دلیل این تصمیم نخست‌وزیر انگلیس را با موضوع حملات تروریستی به هفته‌نامه شارلی‌ابدو مرتبط می‌دانند. بنا بر گفته این روزنامه انگلیسی به نظر می‌رسد کامرون پس از حملات پاریس، در مورد استفاده گروه‌های تروریستی و افراد مجرم از وجود نرم‌افزارهای پیام‌رسان نگران شده است و می‌خواهد بستری را فراهم کند که دولت در اینگونه موارد بتواند پیام‌ها را به راحتی کنترل و شنود کند. از آن جایی که بسیاری از سرویس‌های پیام‌رسان مایل به برداشتن رمزگذاری از روی پیام‌های رد و بدل شده نیستند، به احتمال قوی در صورت تصویب چنین قانونی توسط دولت کامرون، ارایه‌دهندگان این نرم‌افزارها خدمات خود را در انگلیس تعطیل می‌کنند.
البته در سایر کشورهای اروپایی هنوز دولت‌ها تصمیم مشخصی برای برخورد با شبکه‌های موبایلی ندارند اما برخی از کارشناسان و دولتمردان اروپایی این نرم‌افزار را تهدیدی بالقوه علیه امنیت ملی خود می‌دانند و برخی دیگر خواهان محدودیت دسترسی دانش‌آموزان در مدارس به این شبکه‌های پیام‌رسان هستند.
برخورد کشورهای خاورمیانه با پیام‌رسان‌ها
تقریبا بیشتر کشورهای خاورمیانه، به نرم‌افزارهای پیام‌رسان موبایلی نگاه مثبتی ندارند و خواهان انسداد یا حداقل محدود شدن فعالیت آنها در کشورشان هستند.
*عربستان در خط مقدم مخالفان این‌نرم‌فزارهای پیام‌رسان قرار دارد. اداره تنظیم مقررات ارتباطی عربستان سعودی از دو سال پیش، دسترسی به نرم‌افزار پیام‌رسان و ارتباطی وایبر را در این کشور قطع کرد. این اداره تهدید کرده است که اگر سایر نرم‌افزارهای پیام‌رسان، توقعات این اداره را برآورده نکنند، اقدامات مشابهی در انتظار آنها نیز خواهد بود.
*در امارات متحده عربی هم شبکه‌های موبایلی وایبر، اسکایپ و مسنجر بلک‌بری نیز برای مدتی مسدود شدند. دولت امارات دلیل این اقدام را تلاش برای حفظ درآمد شرکت‌های مخابراتی خصوصی و دولتی و همچنین محدود کردن دسترسی به نرم‌افزارهایی دانسته که دولت روی آنها کنترل ندارد.
*در مصر هم اداره تنظیم مقررات ارتباطی کشور اعلام کرده است نرم‌افزارهای پیام‌رسان را مسدود می‌کند چرا که معلوم نیست منابع مالی این نرم‌افزارها از کجا تامین می‌شود و به آنها مشکوک است.
*در سوریه و عراق هم به دلیل جنگ تمام عیار این دو کشور با تروریست‌هایی که سعی دارند با کمک این نرم‌افزارها هویت خود را پنهان کنند دسترسی به نرم‌افزارهای پیام‌رسان مسدود شده است و دولت به شدت آنها را کنترل می‌کند. در کشور لبنان نیز جاسوسی‌های اطلاعاتی اسراییل از این کشور، نگاه بدبینانه‌ای به پیام‌رسان‌های موبایلی را موجب شده است و تبادل اطلاعات به خصوص با وایبر که گفته می‌شود وابسته به صهیونیست‌ها است به شدت کنترل می‌شود.
برخورد ایران با نرم‌افزارهای پیام‌رسان
اگرچه در ایران دولت تاکنون رسما اعلام نکرده است که قصد برخورد با نرم‌افزارهای پیام‌رسان موبایلی را دارد اما هر از گاهی گفته می‌شود که امکان برقراری تماس صوتی و ارسال عکس با یک نرم‌افزار پیام‌رسان مثل وایبر مسدود شده است یا پیام‌رسان دیگری چون تلگرام فیلتر شده است و کاربران امکان استفاده از آنها را ندارند.
درباره اختلالات ایجاد شده در نرم‌افزار تلگرام همچنین گفته شده این نرم‌افزار برای مثال روی سرویس اینترنتی شرکت شاتل اختلال دارد که البته شاتل این مطلب را نه تایید و نه تکذیب کرده است. چندی پیش نیز اختلال وایبر روی شبکه شرکت مخابرات ایران مطرح شد که این موضوع رد شد.
بماند که سکوت، تایید یا تکذیب‌ها نیز تاثیری بر واقعیت اختلال پیام‌رسان‌های موبایلی نداشته و این نرم‌افزارها واقعا در ایران دچار اشکال شده‌اند، فارغ از این که نهاد یا شرکتی مسوولیت آن را بپذیرد یا نپذیرد.
به هر حال همین شایعات در کنار اختلالاتی که مرتب در نرم‌افزارهای موبایلی در ایران به وجود می‌آید باعث شده کاربران ایرانی به شکل موجی در بیایند که هر از گاهی از یک شبکه موبایلی به شبکه دیگر نقل مکان کنند و دایم بین وایبر و لاین و تلگرام و انواع دیگر نرم‌افزارهای موبایلی جابه‌جا شوند.
در آخرین خبر رسمی اما سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی کشور اعلام کرده کاهش میزان پیامک و تماس اپراتورها به دلیل فعالیت نرم‌افزارهای موبایلی یک چالش جهانی است و در کشور ما نیز آمار پیامک دیگر رشد نداشته و حتی رو به کاهش است. گویا رگولاتوری هنوز تصمیم نگرفته که برای برخورد با این معضل چه کار باید بکند و به جزییات بیشتری اشاره نشده است، اما به تازگی به این جمع‌بندی رسیده‌اند که این نرم‌افزارها باید براساس مقررات خاصی فعالیت کنند و بر همین اساس قرار است طی ماه‌های آینده نسخه اولیه مقررات فعالیت این نرم‌افزارها را تهیه کند. موضوعی که به هر حال و با توجه به نگرانی‌ها و دغدغه‌هایی که در کشورهای مختلف مطرح شده است، علی‌القاعده به محدودیت‌هایی برای استفاده از پیام‌رسان‌های موبایلی منجر خواهد شد.
جمع‌بندی
به نظر می‌رسد شبکه‌های پیام‌رسان موبایلی موج جدیدی از ارتباطات هستند که خواسته یا ناخواسته به زودی جهان را فرا میگیرند. لذا بجاست دولت‌ها به جای برخوردهای سلبی نظیر انسداد، محدود کردن و فیلتر کردن این نرم‌افزارها، به دنبال به دست آوردن راه‌های جایگزین و تشویقی برای برخورد با نگرانی‌های احتمالی باشند. اپراتورها هم می‌توانند مانند بسیاری از کشورهای اروپایی با اجرای طرح‌های تخفیفی و ترغیب‌کننده و بالا بردن کیفیت کار خود از یک سو و توسعه خود به عنوان یک نرم‌افزار پیام‌رسان موبایلی از سوی دیگر از کاهش درآمدهای‌شان جلوگیری کنند. چرا که به هر حال اگر از چشم کاربران به موضوع نگریسته شود، آنها بدون نگرانی از تهدیدهای امنیتی و حریم خصوصی که مطرح می‌شود، استفاده از خدمات رایگان را به خدمات پولی و گاه گران ترجیح می‌دهند.
نظرات کاربران